Bạn đang gặp khó khăn khi đọc bản đồ hay muốn xác định khoảng cách thực tế từ bản đồ nhưng không biết bắt đầu từ đâu? Đừng lo! Chỉ với 3 bước đơn giản mà KidsUP chia sẻ trong nội dung dưới đây thì, bạn sẽ nắm vững cách tính tỉ lệ bản đồ và ứng dụng linh hoạt trong học tập cũng như thực tế cuộc sống.
Định nghĩa tỉ lệ bản đồ
Tỉ lệ bản đồ là tỉ số giữa khoảng cách trên bản đồ và khoảng cách thực tế tương ứng trên mặt đất. Đây là thông tin rất quan trọng giúp người đọc hiểu được mức độ thu nhỏ của bản đồ so với thực tế.
Ví dụ: Nếu một bản đồ có tỉ lệ là 1:100.000, điều này có nghĩa là 1cm trên bản đồ tương đương với 100.000cm (hay 1km) ngoài thực tế. Tỉ lệ càng lớn thì bản đồ càng thu nhỏ, và ngược lại.
Việc hiểu đúng tỉ lệ giúp bạn xác định chính xác khoảng cách, diện tích và định hướng khi sử dụng bản đồ trong học tập, công việc hay các hoạt động như đi dã ngoại, du lịch.
Phân biệt 2 loại tỉ lệ bản đồ phổ biến
Khi học về cách tính tỉ lệ bản đồ, bạn sẽ thường gặp hai loại tỉ lệ chính là tỉ lệ số (1:M) và tỉ lệ thước. Mỗi loại có đặc điểm riêng và cách đọc khác nhau.
Tỉ lệ số (1:M)
Đây là dạng phổ biến nhất, thể hiện dưới dạng một phân số, ví dụ: 1:50.000. Nghĩa là 1 đơn vị đo trên bản đồ sẽ tương ứng với 50.000 đơn vị đo ngoài thực tế (cùng đơn vị).
Ví dụ: 2cm trên bản đồ có tỉ lệ 1:50.000 sẽ có khoảng cách là:
2 x 50.000 = 100.000cm = 1km.
Tỉ lệ thước
Tỉ lệ thước được thể hiện bằng một thanh thước kèm theo các con số mô tả khoảng cách thực tế tương ứng với chiều dài trên bản đồ. Người dùng chỉ cần dùng thước kẻ đo trực tiếp trên bản đồ rồi so sánh với thước tỷ lệ để xác định khoảng cách.
Ưu điểm của tỉ lệ thước là dễ nhìn, không cần tính toán nhiều, đặc biệt hữu ích với người dùng không quen đổi đơn vị.
3 bước đơn giản để tính tỉ lệ bản đồ
Sau khi đã nắm khái niệm và phân loại, cùng khám phá 3 bước cơ bản để tự tính khoảng cách hoặc xác định tỉ lệ trên bản đồ.
Bước 1 – Dùng dụng cụ để đo khoảng cách
Dùng thước kẻ đo chiều dài quãng đường hoặc đối tượng cần xác định. Đơn vị thường dùng là cm. Ghi chú chính xác để phục vụ bước tính toán sau.
Ví dụ: Đo khoảng cách từ điểm A đến điểm B trên bản đồ được 5cm.
Bước 2 – Xác định tỉ lệ bản đồ
Tìm tỉ lệ được ghi sẵn trên bản đồ, ví dụ: 1:100.000. Nếu bản đồ không có ghi sẵn tỉ lệ, bạn có thể tính bằng cách so sánh khoảng cách đo được trên bản đồ với khoảng cách thực tế (xem thêm phần dưới “tìm tỉ lệ khi biết khoảng cách thực”).
Bước 3 – Áp dụng công thức để tính khoảng cách
Áp dụng công thức: Khoảng cách thực tế = khoảng cách trên bản đồ × mẫu số của tỉ lệ
Ví dụ: 5cm × 100.000 = 500.000cm = 5km.
Ngược lại, nếu cần tìm khoảng cách trên bản đồ khi biết thực tế: Khoảng cách bản đồ = khoảng cách thực tế / mẫu số tỉ lệ
*Kiến thức bổ sung: Tìm tỉ lệ bản đồ khi biết khoảng cách thực tế
Nếu bạn biết khoảng cách thực tế và đã đo được chiều dài tương ứng trên bản đồ, có thể tính tỉ lệ bằng công thức:
Tỉ lệ = khoảng cách thực tế / khoảng cách bản đồ
Ví dụ: Khoảng cách thực tế giữa 2 địa điểm là 10km, đo trên bản đồ là 2cm →
Tỉ lệ = 10km / 2cm = 1.000.000cm / 2cm = 1:500.000
Mẹo ghi nhớ nhanh và tránh sai sót khi tính tỉ lệ bản đồ
– Đổi đơn vị trước khi tính
Hãy đảm bảo đổi tất cả về cùng một đơn vị, thường là cm để tránh sai lệch khi tính toán.
Ví dụ: 1km = 100.000cm; 1m = 100cm.
– Ghi nhớ công thức cơ bản
- Khoảng cách thực = khoảng cách bản đồ × mẫu số tỉ lệ
- Tỉ lệ bản đồ = khoảng cách thực / khoảng cách bản đồ
- Khoảng cách bản đồ = khoảng cách thực / mẫu số tỉ lệ
Mẹo nhỏ: Viết công thức ra giấy hoặc vẽ sơ đồ giúp bạn dễ học và ghi nhớ lâu hơn.
Luyện tập cách tính tỉ lệ bản đồ
Hãy thực hành với một số bài tập đơn giản dưới đây để củng cố kiến thức nhé!
– Bài tập 1:Bản đồ có tỉ lệ 1:200.000. Khoảng cách giữa 2 điểm đo được là 3,5cm. Hỏi khoảng cách thực tế là bao nhiêu km?
Giải: 3,5 × 200.000 = 700.000cm = 7km
– Bài tập 2: Khoảng cách thực tế giữa hai thành phố là 180km. Trên bản đồ, khoảng cách đo được là 6cm. Hỏi bản đồ có tỉ lệ bao nhiêu?
Giải: 180km = 18.000.000 cm
Tỉ lệ = 18.000.000 / 6 = 1:3.000.000
Kết luận
Hy vọng qua bài viết này, bạn đã hiểu rõ cách tính tỉ lệ bản đồ và biết cách áp dụng hiệu quả vào học tập cũng như cuộc sống hàng ngày. Nếu bạn đang tìm kiếm một ứng dụng học tập giúp trẻ phát triển tư duy và kỹ năng học tập từ sớm, hãy trải nghiệm ngay KidsUP – nền tảng giáo dục toàn diện được nhiều phụ huynh tin dùng.
