Làm sao để con hiểu nhanh khái niệm giờ, phút, giây mà không “nhăn trán cau mày”? Với mẹo dạy trừ số đo thời gian đơn giản mà KidsUP chia sẻ trong bài viết, thì bài học tưởng chừng khô khan lại trở nên sinh động và thú vị đến bất ngờ. Chỉ cần vài phút cùng con ôn luyện đúng cách, mẹ sẽ bất ngờ khi bé tiếp thu nhanh và vận dụng chính xác như “đã học từ lâu”!
Tại sao con hay nhầm khi trừ số đo thời gian?
Nhiều phụ huynh nhận thấy con thường xuyên mắc lỗi khi làm các bài toán trừ số đo thời gian. Điều này không quá khó hiểu bởi dạng toán này đòi hỏi khả năng chuyển đổi giữa các đơn vị không đồng đều – một điều khá mới lạ so với phép trừ số tự nhiên thông thường. Khắc phục nhanh những sai sót này là rất cần thiết để tránh gây tâm lý sợ học và tạo nền tảng vững chắc cho những kiến thức nâng cao sau này.
Nguyên nhân 1: Đơn vị đo thời gian không giống nhau
Một trong những lỗi sai phổ biến khi trừ số đo thời gian là không hiểu rõ mối quan hệ giữa các đơn vị thời gian. Không giống như việc trừ các số tự nhiên thông thường (hàng đơn vị, hàng chục, hàng trăm), các đơn vị thời gian như giây, phút, giờ, ngày, tháng, năm không tuân theo hệ thập phân cố định. Chẳng hạn, 1 phút bằng 60 giây, 1 giờ bằng 60 phút, nhưng 1 ngày lại bằng 24 giờ, và 1 tháng có thể có 28, 29, 30 hoặc 31 ngày.
Nguyên nhân 2: Khó khăn khi mượn đơn vị lớn hơn
Ngoài việc đơn vị đo thời gian không giống nhau, thao tác “mượn” đơn vị lớn hơn cũng là một thử thách đáng kể đối với trẻ khi thực hiện phép trừ số đo thời gian. Lý do là vì các đơn vị đo thời gian không có mối quan hệ đồng nhất như các số tự nhiên.
Trong số tự nhiên, khi “mượn” ở hàng chục, ta hiểu đó là mượn 10 đơn vị. Nhưng với thời gian, 1 giờ không phải là 10 phút hay 10 giây, mà là 60 phút hoặc 3600 giây. Tương tự, 1 ngày là 24 giờ, không phải 10 giờ.Sự không đồng nhất này đòi hỏi trẻ phải ghi nhớ và áp dụng nhiều quy tắc quy đổi khác nhau.
Mẹo trừ số đo thời gian dễ hiểu cho bé
Khi trẻ đã hiểu lý thuyết nhưng vẫn nhầm lẫn khi làm bài, lúc này những mẹo học đơn giản, dễ nhớ sẽ phát huy hiệu quả cao. Chia nhỏ quá trình thành từng bước rõ ràng không chỉ giúp bé dễ hình dung mà còn rèn cho trẻ tư duy xử lý bài toán một cách hệ thống.
Bước 1 – Đặt tính thẳng hàng theo đơn vị
Khi thực hiện phép trừ số đo thời gian, bước đầu tiên rất quan trọng là đặt tính đúng cách. Bé cần viết các đơn vị đo như giờ – phút – giây thành các cột thẳng hàng dọc, tương tự như khi trừ số tự nhiên. Ví dụ, để trừ 3 giờ 45 phút 20 giây cho 1 giờ 30 phút 10 giây, trẻ cần đặt tính như sau:
3 giờ 45 phút 20 giây
– 1 giờ 30 phút 10 giây
Bước 2 – Thực hiện phép trừ từ đơn vị nhỏ đến lớn
Sau khi đã đặt tính thẳng hàng, bước tiếp theo trong quá trình trừ số đo thời gian là thực hiện phép trừ. Quy tắc quan trọng ở đây là phải thực hiện phép trừ từ đơn vị nhỏ nhất đến lớn nhất. Trong quá trình trừ, nếu số ở đơn vị nhỏ hơn không đủ để trừ, trẻ sẽ mượn 1 đơn vị từ cấp lớn hơn, sau đó đổi về đơn vị đang tính để tiếp tục.
Chẳng hạn với phép tính như sau:
3 giờ 45 phút 20 giây
– 1 giờ 30 phút 10 giây
Trẻ sẽ thực hiện phép trừ từng bước như sau:
- Trừ đơn vị giây: Lấy 20 – 10 = 10
- Trừ đơn vị phút: Lấy 45 – 30 = 15
- Trừ đơn vị giờ: Lấy 3 – 1 = 2
Bước 3 – Ghi đơn vị đo sau mỗi kết quả
Bước cuối cùng nhưng không kém phần quan trọng khi thực hiện phép trừ số đo thời gian là ghi đơn vị đo sau mỗi kết quả. Điều này giúp trẻ có thể đảm bảo tính chính xác và rõ ràng cho toàn bộ phép tính. Nếu không ghi đơn vị, kết quả sẽ trở nên mơ hồ và dễ gây hiểu lầm.
Ví dụ, sau khi thực hiện phép tính ở ví dụ trên, ta sẽ có đáp án như sau:
3 giờ 45 phút 20 giây
– 1 giờ 30 phút 10 giây
—————————
2 giờ 15 phút 10 giây
Bài tập luyện tập: Mẹ cùng con thực hành
Lý thuyết sẽ trở nên vô nghĩa nếu không đi kèm với thực hành. Với dạng toán trừ số đo thời gian, luyện tập thường xuyên qua các bài toán đa dạng sẽ giúp trẻ ghi nhớ sâu hơn, phản xạ nhanh hơn và tránh được các lỗi sai thường gặp.
Bài 1 – Trừ thời gian trong ngày
Bài toán: Một chương trình truyền hình bắt đầu lúc 19 giờ 20 phút 45 giây và kết thúc lúc 20 giờ 05 phút 30 giây. Hỏi chương trình kéo dài bao lâu?
Cách giải:
Đặt tính:
20 giờ 05 phút 30 giây
– 19 giờ 20 phút 45 giây
Cách giải:
Thực hiện thao tác mượn ở hàng đơn vị giây và phút:
30 + 60 = 90 giây
4 + 60 = 65 phút (5 – 1 = 4 do đã thực hiện phép mượn)
Thực hiện phép trừ:
19 – 19 = 0 giờ
64 – 20 = 44 phút
90 – 45 = 45 giây
Đáp án: 0 giờ 44 phút 45 giây
Bài 2 – Trừ thời gian có đơn vị ngày và giờ
Dạng bài trừ thời gian có đơn vị ngày và giờ phức tạp hơn một chút vì trẻ cần làm quen với việc chuyển đổi giữa ngày và giờ (1 ngày = 24 giờ). Bài toán này sẽ giúp con rèn luyện tư duy linh hoạt hơn khi xử lý các đơn vị thời gian không đồng nhất và thường xuất hiện trong các bài toán về lịch trình, thời gian di chuyển dài. Sau đây là một bài toán mẫu mà cha mẹ có thể tham khảo như sau:
Bài toán: Một chuyến tàu khởi hành từ ga A lúc 10 giờ ngày 5 tháng 5 và đến ga B lúc 14 giờ ngày 6 tháng 5. Hỏi chuyến tàu đã đi hết bao nhiêu thời gian?
Cách giải:
Để dễ dàng hơn, ta có thể tính thời gian từ 10 giờ ngày 5 tháng 5 đến 10 giờ ngày 6 tháng 5 là 1 ngày (tức 24 giờ).
Sau đó, ta tính thời gian từ 10 giờ ngày 6 tháng 5 đến 14 giờ ngày 6 tháng 5 là:
14 − 10 = 4 giờ.
Tổng thời gian chuyến tàu đi là 1 ngày 4 giờ.
Bài 3 – Trừ thời gian trong tình huống thực tế
Bài toán: Một chiếc máy bay cất cánh lúc 8 giờ 30 phút sáng và dự kiến bay trong 3 giờ 45 phút. Tuy nhiên, máy bay bị hoãn 1 giờ 15 phút. Hỏi máy bay sẽ hạ cánh lúc mấy giờ?
Cách giải:
Đầu tiên, ta cần tính tổng thời gian bay thực tế:
Tổng thời gian bay thực tế = 3 giờ 45 phút + 1 giờ 15 phút = 5 giờ.
Tiếp theo, ta sẽ tính thời gian hạ cánh, ta sẽ có công thức sau:
Thời gian hạ cánh = 8 giờ 30 phút + 5 giờ = 13 giờ 30 phút
Lưu ý khi dạy bé trừ số đo thời gian
Quá trình hướng dẫn bé học trừ số đo thời gian không chỉ cần kiến thức mà còn đòi hỏi sự kiên nhẫn và phương pháp phù hợp. Trẻ nhỏ thường tiếp thu tốt hơn khi học thông qua trải nghiệm và trò chơi, thay vì học thuộc lòng máy móc. Vì vậy, các bậc phụ huynh cần có phương pháp học phù hợp để đơn giản hóa quá trình học của trẻ.
Sử dụng đồ vật thực tế
Để giúp bé hiểu rõ các đơn vị đo thời gian, phụ huynh nên sử dụng những vật dụng quen thuộc như đồng hồ kim, đồng hồ điện tử, lịch bàn hoặc điện thoại. Khi trẻ nhìn thấy kim phút quay đủ 1 vòng là 60 phút hay thấy ngày trên lịch thay đổi sau 24 giờ, con sẽ hình dung rõ hơn về khái niệm thời gian. Các cha mẹ cũng nên tận dụng các thời điểm trong ngày như giờ ăn, giờ đi ngủ, giờ học để hỏi con về khoảng thời gian trôi qua – đây là cách “vừa học vừa chơi” rất hiệu quả.
Tạo trò chơi học tập
Học mà chơi, chơi mà học là phương pháp tuyệt vời để giúp bé tiếp thu kiến thức một cách tự nhiên và hứng thú, đặc biệt là khi học trừ số đo thời gian. Cha mẹ có thể tạo các trò như “Ai trừ thời gian nhanh hơn?”, “Đoán thời gian đúng”, hoặc thiết kế các tấm thẻ có ghi phép trừ thời gian để con bốc và trả lời nhanh. Lồng ghép yếu tố giải trí sẽ giúp trẻ không cảm thấy áp lực, đồng thời hình thành phản xạ tính toán nhanh và chính xác hơn trong các tình huống thực tế.
Kiên nhẫn và khen ngợi
Mỗi trẻ có tốc độ tiếp thu khác nhau, vì vậy phụ huynh cần kiên nhẫn khi thấy con mắc lỗi. Điều cha mẹ cần làm là nhẹ nhàng hướng dẫn lại và ghi nhận những tiến bộ dù nhỏ nhất. Những lời khen sẽ tạo động lực rất lớn cho bé. Khi cảm thấy được khích lệ, con sẽ thêm tự tin và hứng thú với môn Toán, đặc biệt là những bài toán có vẻ nâng cao hơn như trừ số đo thời gian.
Kết luận
Trừ số đo thời gian tuy là một phần kiến thức nhỏ nhưng lại đóng vai trò lớn trong quá trình học Toán và vận dụng vào đời sống. Thông qua bài viết trên, chúng tôi đã cùng các cha mẹ tìm hiểu về phép trừ số đo thời gian và những điều cần lưu ý khi dạy con. Hẹn gặp lại các phụ huynh ở những bài viết sau của KidsUP để có thêm nhiều mẹo thú vị trong quá trình dạy trẻ tư duy toán học nhé!
